Η οργάνωση του λόγου στο δοκίμιο

Η οργάνωση του λόγου στο δοκίμιο

Η χρήση ερωτημάτων.

Ο συγγραφέας με τη χρήση ερωτημάτων συνήθως επιχειρεί:

να προσδώσει αμεσότητα και ζωντάνια στο κείμενο

να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει το αναγνωστικό κοινό

να καταστήσει τους αναγνώστες κοινωνούς των προβληματισμών του

Η χρήση παρενθέσεων.

Λειτουργούν επεξηγηματικά – συμπληρωματικά και διευκρινίζουν έννοιες - όρους, ώστε να γίνουν κατανοητές από τους αναγνώστες.

Η χρήση εισαγωγικών.

Χρησιμοποιούνται στην αρχή και στο τέλος των λόγων τρίτου προσώπου που μνημονεύονται κατά λέξη.

Τα λόγια άλλου που αναφέρονται σε εισαγωγικά πρέπει να διατυπώνονται ακριβώς όπως ειπώθηκαν:

Για να ξεχωρίσουν λέξεις, φράσεις και ρητά που δεν ανήκουν στη συνηθισμένη γλώσσα.

Για να δηλωθεί ότι η/οι λέξη/εις που κλείνονται εντός εισαγωγικών χρησιμοποιούνται με ειδική σημασία.

Η χρήση άνω τελείας.

Στο εσωτερικό μιας φράσης χωρίζει δύο μέρη της που σχετίζονται μεταξύ τους, αλλά και που έχουν διαφορές, ιδιαίτερα όταν το δεύτερο επεξηγεί το πρώτο ή έρχεται σε αντίθεση με αυτό.

Η χρήση α΄ ενικού και πληθυντικού προσώπου.

Με τη χρήση του α΄ ενικού προσώπου ο συγγραφέας παρουσιάζει καθαρά προσωπικές θέσεις εκφράζει προσωπικά βιώματα.

διαφοροποιείται από τους υπόλοιπους.

Με τη χρήση α΄ πληθυντικού προσώπου ο συγγραφέας,

ενσωματώνει τον εαυτό του σε ένα σύνολο στο οποίο ανήκουν και οι δέκτες.

αποδέχεται απόψεις που επικρατούν στο ευρύ κοινό.

προσδίδει αμεσότητα και τόνο οικειότητας.

Η χρήση του ευθέος λόγου.

Ο ευθύς λόγος,

προσδίδει αμεσότητα, παραστατικότητα.

κεντρίζει την προσοχή του αναγνώστη.

η εναλλαγή ευθέος και πλάγιου λόγου προσφέρει ζωντάνια στο ύφος του κειμένου.

Συνοχή παραγράφων

Ο όρος συνοχή υποδηλώνει τη μορφική σύνδεση προτάσεων, περιόδων ή παραγράφων και επιτυγχάνεται:

με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων,

με την επανάληψη σημαντικής λέξης ή φράσης,

μέσω αντωνυμιών, κυρίως δεικτικώνΜε τις διαρθρωτικές λέξεις συνήθως δηλώνεται:

α. Αντίθεση – Εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αντίθετα, ειδάλλως, ενώ, αντιθέτως,

μολονότι.

β. Αίτιο – Αποτέλεσμα: επειδή, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο, κατά συνέπεια.

γ. Χρονική σχέση: αρχικά, προηγουμένως, ύστερα, πρώτα, εντωμεταξύ, τέλος, όποτε, όταν, καθώς.

δ. Όρος – Προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που κτλ.

ε. Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω σαφέστερος.

στ. Έμφαση: είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να τονίσω το εξής, να επιστήσω την προσοχή

σας, είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός, πρέπει να σημειωθεί ακόμη.

ζ. Παράδειγμα: π.χ., λ.χ., για παράδειγμα κτλ.

η. Απαρίθμηση επιχειρη- πρώτο ... δεύτερο, καταρχάς (πρώτα πρώτα), καταρχήν (κατά βάση), τελικά,

μάτων, εισαγωγή μιας το επόμενο επιχείρημα / θέμα που θα μας απασχολήσει.

καινούριας ιδέας:

θ. Διάρθρωση κειμένου: το άρθρο / η μελέτη / η εισήγηση / η ομιλία μου χωρίζεται σε τρία μέρη:

στο πρώτο κτλ.

ι. Συμπέρασμα/ για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας / επιλογικά συμπερασματικά θα λέγαμε

συγκεφαλαίωση: ότι… κτλ., λοιπόν, άρα, κατά συνέπεια, έτσι.

ια. Προσθήκη: ακόμη, επιπρόσθετα, παράλληλα, επιπλέον, επίσης.

ιβ. Τοπική σχέση: εδώ, κοντά, μακριά, επάνω, κάτω.

ιγ. Γενίκευση: γενικά, ευρύτερα, τις περισσότερες φορές...

ιδ. Διαίρεση / Ταξινόμηση: αφενός - αφετέρου, από τη μια - από την άλλη

Eίδη του δοκιμίου

Αποδεικτικό δοκίμιο

Δίνεται έμφαση στην ανάλυση και επεξεργασία μιας ιδέας.

Κυριαρχεί η λογική σε σχέση με το συναίσθημα.

Η δομή είναι αυστηρή και προσεκτικά μελετημένη και υπηρετεί το σκοπό του συγγραφέα, δηλαδή την παρουσίαση ενός θέματος και την προβολή θέσεων ή εισηγήσεων.

Η γλώσσα είναι κυριολεκτική, σαφής και ακριβής.

Ο δοκιμιογράφος χρησιμοποιεί περισσότερο τις γνώσεις παρά τη φαντασία του, τη δεξιότητα τεκμηρίωσης των ιδεών του παρά τη συναισθηματική φόρτισή τους.

Το ύφος του αποδεικτικού δοκιμίου είναι αντικειμενικό, χωρίς πρόθεση να εντυπωσιάσει, αλλά να πείσει για τη λογική ορθότητα των συλλογισμών.

Κυριαρχεί ο διδακτικός τόνος.

Στοχαστικό δοκίμιο

Συχνά το θέμα δεν γίνεται αντιληπτό από τον πρόλογο.

Οι επιμέρους ιδέες συνδέονται συνειρμικά.

Δεν υπάρχει ένα καθαρό διάγραμμα.

Ο δοκιμιογράφος περιδιαβάζει ελεύθερα στο χώρο των ιδεών.

Κυριαρχεί η μεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας.

Συχνή η επίκληση στο συναίσθημα.

Η έμφαση δεν δίνεται τόσο στην πειθώ, όσο στην πληροφόρηση και στην τέρψη.