Χαρακτηριστικά δοκιμίου, άρθρου, επιφυλλίδας, πραγματείας, επιστολής, ομιλίας, Γλώσσα Γ' Λυκείου

Χαρακτηριστικά δοκιμίου, άρθρου, επιφυλλίδας, πραγματείας, επιστολής, ομιλίας

ΕΙΔΗ ΔΟΚΙΜΙΩΝ

	ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ		ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Περιεχόμενο	§  Παρατηρήσεις. §  Διατυπώσεις. §  Επισημάνσεις. §  Προβληματισμοί, §  Έκφραση των ιδεών του συγγραφέα. §  Ενασχόληση με ένα μόνο θέμα. §  Λογικό περιεχόμενο. §  Αξιόπιστη, ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας. §  Απαιτούνται γνώσεις και όχι φαντασία.		§  Παρατηρήσεις, προβληματισμοί, ιδέες του συγγραφέα αλλά και εμπειρίες, αισθήσεις, οράματα, προσωπικές συλλήψεις και αισθήματα του συγγραφέα. §  Βιωματικό περιεχόμενο. §  Πλασματική απεικόνιση της πραγματικότητας. §  Υποκειμενισμός. §  Ενασχόληση με ποικιλία θεμάτων.
Συγγραφέας	§  Κυρίαρχη η γνωστική ιδιότητα, ο γνωστικός οπλισμός.		§  Κυρίαρχη η ιδιότητα του λογοτέχνη, η ευαισθησία, η φαντασία, η υποκειμενικότητα.
Τρόποι πειθούς	§  Επίκληση στη λογική.		§  Επίκληση στο συναίσθημα.
Ύφος	§  Σοβαρό, επίσημο, αυστηρό.		§  Γλαφυρό, άμεσο, οικείο, προσωπικό.
Δομή	§  Αυστηρή, λογική οργάνωση και διευθέτηση των ιδεών. §  Τριμερής δομή (πρόλογος-κύριο μέρος-επίλογος). §  Παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία. §  Νοηματικές ενότητες. §  Ύπαρξη συνοχής, συνεκτικότητας, αλληλουχίας.		§  Ελεύθερη πραγμάτευσή του θέματος §  Περιήγηση στο χώρο των ιδεών. §  Συνειρμικές μεταβιβάσεις. §  Απουσία συνοχής.
Σκοπός	§  Διερεύνηση του θέματος. §  Υπεράσπιση ή ανασκευή μιας θέσης. §  Πληροφόρηση. §  Πειθώ. §  Να διδάξει.		§  Συναισθηματική συμμετοχή του δέκτη. §  Αφύπνιση της φαντασίας, της ευαισθησίας. §  Ανάπτυξη προβληματισμού. §  Τέρψη.
Γλώσσα	§  Δηλωτική-κυριολεκτική. §  Αφηρημένες λέξεις-ειδικοί όροι. §  Λόγιες λέξεις. §  Συνεκτικά μόρια. §  Χρήση λέξεων-εκφράσεων που: §  Προσδιορίζουν το ποσοστό αλήθειας (πιθανώς, βεβαίως, ίσως). §  Φανερώνουν την οπτική γωνία θεώρησης των λεγομένων. §  Αποκαλύπτουν την πρόθεση αναδιατύπωσης (αναλυτικά, συνοψίζοντας). §  Χαρακτηριστικά επιστημονικού λόγου (ειδικό λεξιλόγιο).		§  Συνυποδηλωτική-μεταφορική §  Παρέκκλιση από τη γλωσσική νόρμα. (Υ-Ρ-Α ή Υ-Ρ-Α-Α ή Υ-Ρ-Κ) §  Προφορικότητα στην έκφραση (χρήση καθημερινών λέξεων-εκφράσεων). §  Σχήματα λόγου. §  Χρήση συμβόλων. §  Εικονοπλαστικός λόγος που λειτουργεί συνειρμικά. §  Λέξεις-εκφράσεις με συγκινησιακή φόρτιση. §  Λογοτεχνικότητα-καλαίσθητη διατύπωση.
	ΔΟΚΙΜΙΟ	ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ		ΑΡΘΡΟ
Περιεχόμενο	§  Επιστημονικό-εγκυκλοπαιδικό θέμα με γενικότερο μονιμότερο ενδιαφέρον. Θεωρητική προσέγγισή του.	§  Αφόρμηση από γεγονός της επικαιρότητας. §  Αναγωγή σε παρατηρήσεις, σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα αναφορικά με θέματα επιστημονικά εγκυκλοπαιδικά §  Γράφεται από ειδικό σε κάποιο θέμα. §  Προορίζεται να δημοσιευθεί στον τύπο σε ειδική θέση (στο κάτω μέρος της σελίδας των εφημερίδων).		§  Θέμα: γεγονός της επικαιρότητας. §  Παρουσίασή του με : §  Αντικειμενικά-πληροφοριακά στοιχεία που το γνωστοποιούν. §  Υποκειμενικά σχόλια-αξιολογήσεις που το ερμηνεύουν.
Γλώσσα	§  Πλούσια, αισθητικά επεξεργασμένη, λογοτεχνική.	§  Δηλωτική §  Αναφορική §  Ειδικό λεξιλόγιο. §  Λόγιες εκφράσεις. §  Διάνθιση με λογοτεχνικές εκφράσεις, ανάλογα με το θέμα.		§  Δηλωτική. §  Αναφορική. §  Στοιχεία προφορικότητας (α΄ πρόσωπο, μεταφορές) για την προσέγγιση του αναγνώστη.
Ύφος	§  Προσωπικό. §  Οικείο. §  Λογοτεχνικό.	§  Επίσημο. §  Σοβαρό. §  Αντικειμενικό.		§  Αντικειμενικό. §  Σοβαρό.
Σκοπός	§  Μετάδοση γνώσεων. §  Ανάπτυξη προβληματισμού πάνω σε θέματα διαχρονικού ενδιαφέροντος. §  Τέρψη.	§  Μόρφωση, §  Καλλιέργεια. §  Ανάπτυξη προβληματισμού.		§  Πληροφόρηση-ενημέρωση του δέκτη πάνω σε τρέχουσες εξελίξεις. §  Καθοδήγησή του προς τη διαμόρφωση γνώμης, άποψης.

ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ

Περιεχόμενο	§  Συστηματική, μεθοδική διερεύνηση, αντικειμενική-απρόσωπη ανάπτυξη ενός ειδικού επιστημονικού θέματος. §  Παρουσίαση όλων των πτυχών, διείσδυση σε λεπτομέρειες, εξάντληση του θέματος, εξαγωγή τεκμηριωμένων, οριστικών συμπερασμάτων.
Συγγραφέας	§  Επιστήμονας, ειδικός μελετητής.
Τρόποι πειθούς	§  Επίκληση στη λογική και αυθεντία.
Γλώσσα	§  Δηλωτική, λιτή, ακαλόπιστη §  Επιστημονική ορολογία, ειδικό λεξιλόγιο §  Ακριβολογία
Ύφος	§  Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο, ψυχρό, αυστηρό, αντικειμενικό, ουδέτερο.
Κοινό-Δέκτης	§  Περιορισμένο, ειδικό κοινό επιστημόνων, μελετητών, επαγγελματιών.
Σκοπός	§  Μετάδοση συγκεκριμένων γνώσεων, μόρφωση του δέκτη.

 ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Εξωτερικές ενδείξεις	§  Χαιρετισμός –Προσφώνηση/αποφώνηση
Περιεχόμενο	§  Ποικίλα θέματα: §  Γεγονότα της προσωπικής ζωής §  Ζητήματα σχετιζόμενα με τα ατομικά ενδιαφέροντα
Γλώσσα	§  Καθημερινή, απλή §  Χρήση α` και β` ρηματικού προσώπου.
Ύφος	§  Άμεσο, οικείο, ελεύθερο, αυθόρμητο, αβίαστο.
Σκοπός	§  Επικοινωνία με τον παραλήπτη: §  Ενημέρωσή του για τα γεγονότα της προσωπικής του ζωής §  Εκμυστήρευση στοχασμών/επιθυμιών

 ΟΜΙΛΙΑ

Εξωτερικές ενδείξεις	§  Προσφώνηση-Αποφώνηση §  Εισαγωγική παράγραφος στην οποία ο ρήτορας αναφέρει το λόγο που τον έκανε ν` ανέβει στο βήμα, περιγράφει την κατάσταση, και διατυπώνει εν συντομία τη θέση του.
Περιεχόμενο	§  Ποικίλα θέματα.
Γλώσσα Γλώσσα	§  Ανάλογη προς το ακροατήριο §  Χρήση α` πληθυντικού που δημιουργεί μια οικειότητα ανάμεσα στον ομιλητή και στο κοινό του, με το οποίο μοιράζεται το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση θέμα. §  Χρήση του α` ενικού προσώπου §  Επιδίωξη της έμφασης, του τονισμού κάποιων σημείων, ώστε να καταστεί η ομιλία πιο ενδιαφέρουσα και να διευκολυνθεί ο ακροατής στην παρακολούθηση με τους εξής τρόπους: §  Χρήση εκφράσεων επιτονισμού §  Χρήσης του σχήματος της αντίθεσης §  Χρήση ερωταπόκρισης §  Χρήση της επιδοτικής σύνδεσης
Ύφος	§  Ποικίλει ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις (οικείο, καθημερινό-επίσημο, σοβαρό, αποδεικτικό / πειστικό)
Σκοπός	§  Να μοιραστεί ο ρήτορας το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτεση θέμα §  Να εκθέσει τις απόψεις του. §  Να πληροφορήσει. §  Να προβληματίσει. §  Να πείσει.