Καταλήξεις οὐσιαστικῶν σὲ «-ΕΙΑ» καὶ «-ΙΑ»

Καταλήξεις οὐσιαστικῶν σὲ «-ΕΙΑ» καὶ «-ΙΑ»

1) Ἡ κατάληξη «-εια» εἶναι κατάληξη θηλυκῶν προπαροξύτονων* οὐσιαστικῶν, ποὺ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον προέρχονται ἀπὸ ἐπίθετα σὲ  «-ης» ἢ ἀνεξαρτήτως τονισμοῦ, ῥήματα σὲ «-εύω» ἢ ἀκόμα οὐσιαστικοποιημένα ἐπίθετα. *προπαροξύτονη λέξη: αὐτὴ ποὺ τονίζεται στὴν τρίτη ἀπὸ τὸ τέλος συλλαβή.

Ἔτσι:
προπαροξύτονα:
συνεχής - συνέχεια,
διαυγής - διαύγεια,
ἀσθενής - ἀσθένεια.
ὠφελῶ - ὠφέλεια
βοηθῶ - βοήθεια
κ.λπ.



ἀπὸ ῥήματα σὲ -εύω/-εύομαι:
λατρεύω - λατρεία
παιδεύω - παιδεία
μαντεύω -μαντεία
κ.λπ.

οὐσιαστικοποιημένα ἐπίθετα:
ἐταιρεῖος -> ἐταιρεία
ἀνδρεῖος -> ἀνδρεία
τέλειος -> τελεία
κ.λπ.

Ἐξαιροῦνται:
α´) τὰ προερχόμενα ἀπὸ τὰ: νοῦς, πλοῦς, ροῦς, πνοῦς(πνέω), τὰ ὁποῖα γράφονται «-οια»
           ἔννοια, ἄπλποια, διάρροια, ἄπνοια
β´) κύρια ὀνόματα: Ἐρέτρια, Πολύμνια
γ´) τὰ προπαροξύτονα θηλυκά σὲ «-τρια»

2) Με «-ια» γράφονται τὰ παροξύτονα θηλυκὰ οὐσιαστικά.
Ἔτσι:
εἰκάζω - εἰκασία
ἄδικος - ἀδικία
κακός - κακία
κ.λπ.

Ἀκόμα θηλυκὰ σύνθετα οὐσιαστικὰ ποὺ προέρχονται ἀπὸ ἄλλα οὐσιαστικά, ἐνῷ ἂν προέρχονταν ἄμεσα ἀπὸ ῥήματα θὰ γράφονταν ἀλλιῶς.
π.χ.
πρωτοπόρος -> πρωτοπορία (ἂν καὶ πορεία< πορεύω)
ἀεροπόρος -> ἀεροπορία (ἂν καὶ πορεία< πορεύω)
εἰδωλολάτρης-> εἰδωλολατρία (ἂν καὶ λατρεία< λατρεύω)
ἀνεξίθρησκος -> ἀνεξιθρησκία(ἂν καὶ θρησκεία < θρησκεύω/θρησκεύομαι)
χειρομάντις -> χειρομαντία (ἂν καὶ μαντεία< μαντεύω)
κ.λπ.

ἐπίσης:
ἄνανδρος -> ἀνανδρία  (τὸ ἀνδρεία ἀπὸ τὸ ἐπίθετο ἀνδρεῖος)
παρθένος -> παρθενία
φιλάνθρωπος -> φιλανθρωπία
πρόεδρος -> προεδρία
ἔμπορος -> ἐμπορία
σύνεδρος -> συνεδρία
κ.λπ.

Ἐξαιροῦνται:
μνεία, λεία, χρεία


http://hellenicglotta.blogspot.gr/2011/05/blog-post_6085.html