Πιθανές ερωτήσεις πανελληνίων στη γλώσσα γ' λυκείου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1. Παρατακτική - υποτακτική σύνταξη

Παρατακτική : κύρια + κύρια, δευτερεύουσα + δευτερεύουσα με παρατακτικούς συν5έσμους : (ούτε, μήτε, μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ )

Υποτακτική : κύρια + δευτερεύουσα, κύρια + δευτερεύουσα + δευτερεύουσα με υποτακτικούς συνδέσμους ( ότι, επειδή, αφού, ώστε ...)

Συνήθης τύπος ασκήσεων είναι η μετατροπή της παρατακτικής σύνταξης σε υποτακτική ή το αντίστροφο.

Π.χ. Καθώς ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητα προς τα εμπρός, ο πνευματικός μένει στάσιμος – Ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητα προς τα εμπρός, όμως ο πνευματικός μένει στάσιμος.

2. Ενεργητική (έμφαση στο υποκείμενο) - παθητική σύνταξη {έμφαση στην πράξη του υποκειμένου)

Συνήθης τύπος ασκήσεων είναι: Α.Η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική ή το αντίστροφο.

-Προσέχουμε πάντα να μην αλλάξουμε το χρόνο-

Π.χ Αν οι άνθρωποι προβούν σε κακή χρήση της τεχνολογίας, αυτή προσθέτει δεινά στη ζωή τους —► αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί λανθασμένα, προστίθενται δεινά στη ζωή των ανθρώπων.

Β. Γιατί ο συγγραφέας προτιμάει την ενεργητική ή την παθητική σύνταξη

Ενεργητική σύνταξη : Τονίζεται (εξαίρεται ) το πρόσωπο ή το πράγμα που δρα, και το γραμματικό υποκείμενο της πρότασης στη σύνταξη αυτή συμπίπτει με το λογικό υποκείμενο( π.χ. ο ήλιος θερμαίνει τη γη)

Παθητική σύνταξη : Εξαίρεται μάλλον το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου ( π. χ. η γη θερμαίνεται) , και το λογικό υποκείμενο σ' αυτό δηλώνεται έμμεσα, δηλαδή με τον προσδιορισμό του ποιητικού αιτίου ( από τον ήλιο).

Με την παθητική σύνταξη αποκτά ποικιλία η πλοκή του λόγου.

Δίνεται η δυνατότητα να μην ονομάζεται ρητά το υποκείμενο, όσες φορές κανείς δε θέλει ή δεν μπορεί να το κατονομάσει, όπως συμβαίνει αυτό πολλές φορές με τα απρόσωπα ρήματα ( χιονίζει, αστράφτει, βρέχει κτλ. ) που δηλώνουν απλά το συμβάν.

Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν

α) Εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα

β) Είναι άγνωστο

γ) Δε θέλει ο συγγραφέας να το δηλώσει

( Έκθεση Έκφραση Β΄ Λυκείου , ΟΕΔΒ, σελ. 266 )

3. Ευθύς — πλάγιος λόγος

Συνήθης τύπος ασκήσεων είναι η μετατροπή του ευθέος σε πλάγιο λόγο ή και το αντίστροφο.

-Προσέχουμε πάντα να μην αλλάξουμε το χρόνο-

Π.χ- Γιατί δεν ήρθες;-Είχα κάποια δουλειά.

Τον ρώτησε γιατί δεν ήρθε. Εκείνος απάντησε ότι είχε κάποια δουλειά.

4. Κύριες — δευτερεύουσες προτάσεις

Πιθανόν να ζητηθεί ο εντοπισμός κύριων και δευτερευουσών προτάσεων και ο χαρακτηρισμός τους σε κάποια παράγραφο του κειμένου.

Τεχνικές

1.Με ποια μέσα ο συγγραφέας γίνεται σαφής, κάνει ζωντανό το λόγο του και επικοινωνεί με τον αναγνώστη;

 Συνηθέστερα μέσα είναι: το α' πρόσωπο, οι παρενθέσεις, τα παραδείγματα, ο ευθύς λόγος, η αμεσότητα του λόγου, οι ερωτήσεις, η απλή και σαφής γλώσσα.

2. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση παραδειγμάτων;

 Τα παραδείγματα συνήθως δίνουν ζωντάνια, γλαφυρότητα, παραστατικότητα στο λόγο του συγγραφέα . Διεγείρουν το ενδιαφέρον και διευκολύνουν τον αναγνώστη να κατανοήσει πλήρως τις απόψεις του που έχουν αποδοθεί θεωρητικά. Καθιστούν το κείμενο πιο οικείο, πιο προσιτό στον αναγνώστη. Αρκεί βέβαια να είναι εύστοχα, να μην διακόπτουν την πορεία της σκέψης του και να μην πλεονάζουν.

3.Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση παρενθέσεων;

 Οι παρενθέσεις διευκρινίζουν, αποσαφηνίζουν, συμπληρώνουν, αναλύουν όσα έχει αναφέρει ο συγγραφέας. Π.χ. Το αυτοκίνητο (ήταν και σαράβαλο ) αγκομαχούσε στον ανήφορο. Έχουν περισσότερο επεξηγηματικό ρόλο και βοηθούν να αποφευχθεί η σύγχυση του αναγνώστη και για το λόγο αυτό η χρήση τους μερικές φορές θεωρείται επιβεβλημένη. Δίνουν ποικιλία στο λόγο που αποκτά συχνά προφορικότητα.

Συχνά οι παρενθέσεις περιέχουν μια παραπομπή. Πχ. Εμίσεψες και μ’ άφησες ένα γυαλί φαρμάκι (Δημοτικό)

4.Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση εισαγωγικών;

 Χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν έμφαση, όταν μεταφέρονται αυτούσια λόγια άλλου, όταν πρόκειται για λέξεις ή φράσεις που ανήκουν σε ειδικό λεξιλόγιο ή σε κάποιο γλωσσικό ιδίωμα ή επίπεδο λόγου, ή όταν πρόκειται για τίτλους βιβλίων, εφημερίδων, ονόματα πλοίων κ.τ.λ. . Κάποτε προσδίδουν ειρωνικό τόνο ή μεταφορική σημασία στη λέξη - φράση.

5. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση παρομοιώσεων;

 Ο λόγος γίνεται πιο παραστατικός, πιο ζωντανός, εν τέλει πιο πειστικός. Η θέση του συγγραφέα καθίσταται εύληπτη και κατανοητή. Διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη. (Πρέπει να γράψουμε πρώτα τι παρομοιάζεται με τι, με ποιο σκοπό όσον αφορά το νόημα του κειμένου και, στη συνέχεια, να αναφερθούμε στη λειτουργία των παρομοιώσεων στον αναγνώστη.)

6. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση άνω τελείας;

 Η άνω τελεία χρησιμοποιείται

- στο χωρισμό δύο μερών μιας φράσης που συνδέονται με τη νοηματική σχέση της αντίθεσης

- στο τέλος μιας ημιπεριόδου και στην αρχή μιας άλλης, η οποία συμπληρώνει ή διευκρινίζει/επεξηγεί την πρώτη

- . στην περίπτωση απαρίθμησης στοιχείων

Ας σημειωθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το συγγραφέα (όταν διαθέτει ποιητική ιδιοσυγκρασία) για να προσδώσει στοχαστική ατμόσφαιρα, αφήνοντας χρονικά περιθώρια στον αναγνώστη να προβληματιστεί.

7. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας όταν χρησιμοποιεί ευθύ λόγο;

 Ο ευθύς λόγος προσδίδει ζωντάνια αμεσότητα και παραστατικότητα στο κείμενο, δημιουργεί ένα κλίμα οικειότητας με τον αναγνώστη και τον βοηθάει να βιώσει άμεσα τις απόψεις που μεταφέρονται. Σπάει η μονοτονία του λόγου με αποτέλεσμα να ελκύεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

8. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση α' πληθυντικού προσώπου;

 Το α' πληθυντικό πρόσωπο χαρίζει έναν οικείο τόνο στο λόγο, τον κάνει πιο άμεσο, ζωντανό και παραστατικό, ενώ προσδίδει και καθολικότητα στο πρόβλημα - φαινόμενο στο οποίο αναφέρε­ται ο συγγραφέας. Μάλιστα, καθώς θέτει και τον εαυτό του ως συμμέτοχο ή θύμα, δεν υποτιμά τον αναγνώστη. Αντίθετα, τον καθιστά πιο δεκτικό κι έτσι ο λόγος του κερδί­ζει σε πειστικότητα. Έτσι ο συγγραφέας αποφεύγει το αρκετά συχνά εγωιστικό και υποκειμενικό α΄ ενικό αλλά και το διδακτισμό του β΄ προσώπου και κάνει ένα βήμα για να κερδίσει το ενδιαφέρον και την αποδοχή του αναγνώστη του.

9. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση στατιστικών στοιχείων;

 Προσδίδουν αποδεικτική ισχύ και εγκυρότητα στο λόγο, αφού αποτελούν ισχυρά τεκμήρια που συνήθως καθηλώνουν τον αναγνώστη, ο οποίος δύσκολα μπορεί να τα αμφισβητήσει.

10. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση αναλογιών;

 Συνήθως με τις αναλογίες ο συγγραφέας δίνει πιο παραστατικά τις θέσεις του. Διευ­κολύνει τον αναγνώστη να κατανοήσει την έννοια ή το φαινόμενο που παρουσιάζει, καθώς δίνει ομοιότητες αυτού με κάποιο άλλο. Όταν μάλιστα το κείμενο είναι επιστη­μονικό, οι αναλογίες απλοποιούν , εκλαϊκεύουν και κάνουν πιο προσιτό το κείμενο στο μέσο ανα­γνώστη.

Μερικές φορές μάλιστα , όπως γράφει και ο Σεφέρης, οι παραβολές είναι ένας πολύ καλός τρόπος να ξεστομίσουμε αλήθειες ή πράγματα που δύσκολα τολμάμε να παραδεχτούμε και να αρθρώσουμε.

Το κείμενο επίσης κερδίζει σε ζωντάνια και γλαφυρότητα και προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη

11. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση ερωτήσεων;

 - διέγερση προβληματισμού, - πρόκληση ανησυχίας, - να προσδώσει ειρωνικό τόνο στο λόγο του, - να δημιουργήσει κλίμα αμεσότητας και την αίσθηση του διαλόγου στον αναγνώστη (θεατρικότητα), - όταν είναι ρητορικές, να δώσει έμφαση στη θέση του. - Να συνδέσει δύο διαφορετικές νοηματικές ενότητες ή να εισαγάγει ένα νέο θέμα.

πηγές: 1."Έκθεση-έκφραση " ΟΕΔΒ, 2."Θηρεύοντας το Λόγο"Εκδ. όμιλος συγγραφέων καθηγητών, 3."Νεοελληνική Γραμματική"Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ΟΕΔΒ, 4."Βελτιώστε ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΑΣ" Γ. Μηνά